Teilhard
de Chardin over liefde en seksualiteit;
In
haar oorspronkelijke vormen en tot ver in het verleden lijkt seksualiteit
geïdentificeerd te zijn met voortplanting. Wezens komen tot elkaar, niet
alleen terwille van het voortbestaan van henzelf, doch ook voor wat zij hebben
verworven (kind-bezit-macht-geld), het verband tussen paar en bezit en
voortplanting is nauw verbonden. De filosoof Bergson zag er een identificatie
in, dat het leven uit meer bestaat dan de levenden alleen, en dat de zorgvuldig
opgebouwde Godsdiensten zoals het
Christendom, tot nu toe bijna hun gehele morele code hebben gebaseerd op het
krijgen van een kind.
Geheel
anders zien de dingen eruit vanuit het standpunt waartoe de analyse van een
structureel convergerende Kosmos (HET OMEGA) ons heeft gebracht;
DE
NOOSFEER:
Is
de reflexieve denkende bovenlaag van de wereld op aarde, geen laag in de
natuurlijke ruimtelijke zin, doch het denkende brein van een levende massa dat
een totaliteit vormt van een geestelijk elkaar beïnvloedende bewustzijnslaag,
dat zich onderscheid van de biosfeer.
"OMEGA"
is het:
Uiteindelijk
punt of het einde van een gigantische beweging van concentratie van miljarden 'zelven'
opstijgend naar en aanwezig in de noösfeer.
-
Een natuurlijk streefpunt van convergentie van de mensheid, en dòòr haar van
de gehele kosmos, tevens eindpunt
van sociale en geestelijke rijpheid van de mensen-wereld. Is een boven het
bewustzijns totaliteitspunt waarin de verwerkelijking van de éénheid van de
mensheid op geestelijk niveau gerealiseerd
wordt.
-
Een op weg zijn naar een voltooïng (afhankelijk van zoals het de mensheid
vergaat) in de wereld.
Dat
de overheersende functie van de seksualiteit allereerst de instandhouding van de
soort betrof, dat is niet twijfelachtig, zolang de "staat van
persoonlijkheid" nog niet in de mens was gevestigd. Doch vanaf het
beslissende moment van HOMINISATIE bleek een andere meer essentiele rol aan de
liefde te zijn toegevallen, een rol waarvan het schijnt dat we het belang ervan
beginnen te beseffen; de noodzakelijke samensmelting van twee vormingselementen;
het mannelijke en het vrouwelijke, in de ontwikkeling van een menselijke
persoonlijkheid, menselijk is dan: man èn vrouw.
Geen
moralist of psycholoog heeft er ooit aan getwijfeld dat het 'paar' een
wederzijdse vervulling tot elkaar vindt in het spel van hun reproducerende
functie. Maar tot nu toe is déze voltooing slechts gezien als een bijkomstig
vervolg op de voortplantingsdrift. Als ik mij niet vergis zien wij om ons heen
dat er een neiging bestaat om die oeroude wet, door de wetten van de
persoonlijke
'individuatie' om te keren. De man en de vrouw nog steeds voor het kind zolang
de wereldse samenhang nog niet tot rijpheid is gekomen, doch onmiskenbaar
groeiend aanwezig; man en vrouw voor
elkáár, meer en meer voor altijd.
Teneinde
de waarheid van dit perspextief te kunnen bevestigen, ga
ik het enige kriterium hanteren dat ons in deze studie leidt, namelijk;
een zo volmaakt mogelijk verband zien tussen de theorie en het ruime gebied van
de realiteit.
Als
de man en de vrouw er voornamelijk zouden zijn voor het kind, dan zou de rol en
de macht van de liefde op den duur moeten verminderen, naarmate de
menselijke individualiteit zich voltooit en de bevolkingsdichtheid het
belang van kinderen beperkt.
Als
de man en vrouw er hoofdzakelijk voor elkaar zijn, dan ontstaat de gedachte bij
ons, dat, hoe meer wij mens worden,
hoe meer wij de behoeften voelen om nader tot elkaar te komen, liefdesrelaties
zonder beperkende traditionele
banden.
Welnu,
onze ervaring leert ons dat déze en niet de eerder genoemde, de werkelijke
stand van zaken is. Dit vraagt een
verklaring;
In
de hier aangenomen veronderstelling van een Wereld die bezig is zich te
verpersoonlijken vindt het feit plaats dat 'liefde' door het proces van
hominisatie groeit, in plaats van verminderd. Dit is een heel natuurlijke
verklaring in verband met het uitbreidende vermogen van populaties. Want juist
in de menselijke verhoudingen vindt er een uitbreiding plaats
in evolutie niveaus die zich
steeds opnieuw voortzetten naast het voormalige. In het menselijke individu
zeiden wij het al eerder, houdt de evolutie niet op, doch zij gaat voort naar
een volmaaktere concentratie en tegelijk
differentiatie, die verkregen wordt door de veelzijdige
verenigen die het menselijk individu mogelijk maakt.
Laten
wij het zó zeggen; de vrouw is voor de man de partner die samen met haar in
staat is deze voorwaartse beweging te realiseren.
Door de vrouw, en alléén door de vrouw kan de man ontsnappen aan het isolement
waarin juist zijn perfektie hem dreigt te verlammen. Bijgevolg is het niet meer
dan rechtvaardig te zeggen dat zij de
schakel van de denkende monade(ondeelbare eenheid) van het Universum is. De
vrouw als vormend bestanddeel, want de volledige menselijke molecuul is al een
meer synthetisch (verbindend), en bijgevolg meer vergeestelijkt element dan het
als individu is. Zij is de dualiteit
die zowel het mannelijke als het vrouwelijke in zich beheert. Hier verschijnt
dan ook in volle omvang de kosmische rol van de seksualiteit, hier ontdekken wij
tegelijkertijd de regels die ons zullen leiden bij het overwinnen of beheersen
van die zo talentvolle en krachtdadige energie, een gelijkwaardige macht als
die die het Universum tot zichzelf doet convergeren(tot één punt samenkomen),
Linea
recta door ons heen. De belangrijkste regel is de taal van de Liefde, die in
overeenstemming met de algemene wetten der scheppende krachten, via de
vereniging bijdraagt aan de geestelijke differentiatie (hogere psychische éénheid)
van twee wezens, en hen door de liefde tot elkaar brengt. De een mag daarbij de
ander niet in beslag nemen en nog minder dienen de twee zich buitensporig te
verliezen aan genietingen van een niet te beteugelen verlangen naar lust, door
het elkaar lichamelijk willen bezitten. De VAL die dit met zich mee kan
brengen, via de liefdeskenmerken; kan een meervoudigheid betekenen aan terugval
in groei van sociale en geestelijke vooruitgang. Dit is een algemene ervaring
die alleen maar kan worden begrepen vanuit het dualiteits-perspectief van de
Geest-Materie.
Liefdes Vermogen:
Liefde
werkt vanuit een avontuurlijke veroverings strategie. Die
drang houdt zij instand en ontwikkelt zij als het Universum zelf, slechts
door het voortdurend ontdekken en uitbreiden van haar veroveringsgebied en
liefdesvermogen. Alleen diegenen
hebben elkaar gewettigt lief, dan zij, die beiden door de hartstocht geleid
elkaar kunnen en willen bereiken,
via hun hoger 'zijn'
en hun wezenlijke ‘zelf’. Liefde in vrijheid en recht, liefde door
schoonheid en waarheid, liefde door aanbidding en ontzag.
Dan
betekenen de ernst der vergrijpen tegen de liefde geenszins het beledigen van
een schaamtegevoel, een recht, of een deugd;
Doch
deze bestaan uit het verspillen, door onachtzaamheid of wellust, van wereldse
reserves van 'groei en ontwikkelings drang' aan een persoonlijke wereld die
gestalte krijgt via individuatie en collectivisatie processen. Het is déze
verspilling die de uitspattingen tot onzuiverheid verklaart.
Uitspattingen
der onzuiverheid:
Het
is ook deze verspilling die in een verder stadium van ontwikkeling der
eenwording (op weg naar Omega) verantwoordelijk te stellen is voor een meer
subtiele verandering der liefdes-energie, ik zou hier dan ook willen spreken van
het gegeven, dat dit gezamenlijke egoïsme de boosdoener
is van het feit dat er van een wereldse achteruitgang sprake is.
Het
huwelijk en de liefdeskunst, haar wetten en verbodens die de
liefde
afsluit voor de rest van de wereld.
Wanneer
het gebeurt dat twee wezens, tussen wie een grote liefde
mogelijk aanwezig is, elkaar ontmoeten binnen het gekrioel van vele
andere wezens, dan vertonen zij de onmiddelijke neiging, gelijk als vele
anderen, dat zij zich inbouwen in het jaloerse bezit van hun gezamenlijke
beleving (bereiking van de liedesdans). Dat hen daardoor afsluit van de anderen.
Onder de invloed van de volheid die
hen in hun jeugdige overmoed overweldigt, zoeken zij zich instinctief in elkaar.
Waardoor
anderen niet vermogen te delen in de glans van hun rijkdom. En zelfs wanneer zij
de verleiding van een te pronken wellust weten te weerstaan, blijven zij hun
genot zoeken in de geborgen rust van een gesloten relatie
en daarmee sluiten zij dan de belofte van een eigen toekomst in, doordat
zij hun 'wereldse' vermogen tot liefhebben beperken tot een
samen-twee-eenheid-wereld.
Welnu,
na alles wat wij gezegd hebben over de vermoedelijke structuur van de
geest-in-de-wereld, is het duidelijk dat de droom van het
"verliefde paar" slechts een gevaarlijke illusie is geworden.
Krachtens hetzelfde principe als dat "eenvoudige
persoonlijke elementen" dwingt om zich als 'paar' volledig te maken, dient
het paar op haar beurt 'zichzelf' voorbij, naar de vervolmaking te streven,
die op zich weer een groei vereist. Dat kan op twee manieren;
A
Aan de ene kant moet het paar buiten zichzelf, aansluiting zoeken bij
groeperingen die hetzelfde zijn.
B
Aan de andere kant moet het centrum waarnaar de twee geliefden zich in
verenigen, zich persoonlijk manifesteren als kern van een groepering(samenleving),
waarvan zij zich juist willen isoleren.
Opdat
het paar ook buiten hun eenheid in de wereld aanwezig kan zijn, zonder dat het
zijn evenwicht verliest, dient er een derde
'iets' op te treden, dat voor hen en voor allen op een mysterieuze
wijze bindend zal zijn de Noosfeer en het OMEGA.
Zolang
de geseksualiseerde elementen in de wereld, hun staat van persoonlijkheid nog
niet bereikt hadden was het nakomelingenschap nog voldoende stimulans en
realiteit, waarin de verwekkers van de voortplanting de zin van het leven konden
vinden. Noosfeer: denkende bovenlaag of
brein van de wereld/samenleving, doch nu wordt het anders.
Zodra de liefde een wijdster perspectief ging krijgen dan het ouderschap alleen,
moest er een eindpunt ( streefpunt) zichtbaar worden, dat vóór de geliefden
uit zich al enigzins ging aftekenen, een 'Voltooïngspunt' waarin niet alleen
hun sekse, maar vooral hun
persoonlijkheid zich zou behouden/uitgroeien/vervuld
worden. En daarmee is opnieuw de 'Val' vooruit begonnen waarvan we in een
eerder stadium al kennis hadden genomen. Aldus
moet dit streven tot het einde der
Wereld voortgaan en er zijn voleinding vinden. En uiteindelijk is daar dan het
Totale Centrum Zelf, veel meer dan
het kind, dat nodig blijkt te zijn voor het versterken van de liefdes-band.
Liefde is hier dan een kracht die bestaat uit drie elementen; de Man, de Vrouw,
en de Wil tot Scheppen, die 'Levenswil'
is het die het leven vooruitstuwt naar een voltooïng.
Heel
haar volmaaktheid en de kans tot welslagen zijn verbonden aan de
"harmonische kosmische balans" van deze drie elementen.
Uit:
‘Liefde”
Pierre
Teilhard de Chardin
Servire/Katwijk
1ste druk 1979.