Bouwgeschiedenis van de Sint Jozefkerk.

EEN EERSTE KENNISMAKING

BOUWWERK

De geschiedenis van de Titus Brandsma Gedachteniskerk (Jozefkerk) aan het Keizer Karelplein te Nijmegen begint in 1885 met de aankoop van grond voor een 'rectorale hulpkerk', die vanuit de parochiële Sint-Ignatiuskerk (sinds 1925 Petrus Canisiuskerk, ook Molenstraatskerk genoemd) zou worden gesticht. De nieuwe kerk was nodig door de uitbreiding van de stad buiten de stadsmuren, die in die tijd werden geslecht. Het rectoraat werd aan de Sociëteit van Jezus (jezuïeten) toevertrouwd, die al langer de zorg voor de hoofdkerk aan de Molenstraat had. Sinds de zestiende eeuw bedienden de jezuïeten in Nijmegen een statiekerk. De dochterkerk zou verrijzen aan het nieuw aangelegde Keizer Karelplein, eerst in de vorm van een noodkerk (1888). Het definitieve kerkgebouw kwam in 1909 gereed en werd toegewijd aan Sint-Jozef. De noodkerk werd omgebouwd tot woonhuis en was van 1922 tot 1995 als pastorie in gebruik. De Jozefkerk bood kerkgelegenheid aan het Sint-Jozefrectoraat, dat voornamelijk de stadswijk Bottendaal omvatte. Het afhankelijke rectoraat werd op 19 maart 1949 losgemaakt van de Sint-Petrus Canisiusparochie en verzelfstandigd tot Sint-Jozefparochie. In 1986 fuseerde deze met de Sint-Petrus Canisiusparochie en de parochie van Sint-Augustinus en Onze Lieve Vrouw van de berg Karmel. Onder de titel Titus Brandsmaparochie bleef de nieuwe binnenstadsparochie bestaan tot 1 maart 2004. Toen werd de naam gewijzigd in Sint-Petrus Canisiusparochie en werd de Jozefkerk aan de parochie onttrokken. Zij kreeg een functie als 'open kloosterkerk', beheerd door de karmelieten, die de kerk sinds 1995 bedienen. De kloosterkerk kreeg er een tweede naam bij: Titus Brandsma Gedachteniskerk. Onder deze titel heeft zij tevens een nationale functie als bedevaartskerk en bedehuis voor officiële manifestaties rondom de Zalige Titus Brandsma. In 2008 werd de overdracht van kerk en omliggend terrein aan de Nederlandse Karmelprovincie door de bisschop van `s-Hertogenbosch ondertekend.

De Titus Brandsma Gedachteniskerk is een driebeukige kruisbasiliek met romaniserende en gotiserende elementen. Ze heeft het meest weg van de neobyzantijnse centraalbouw. Dit type wordt in de oosterse (orthodoxe) Kerk (o.a. Rusland en Griekenland) veel gevonden. In de westerse (Latijnse) Kerk kende men deze bouwstijl vooral in de Karolingische en Romaanse kunst (9^de-12^de eeuw). Sinds de 13^de eeuw overheerst de gotische bouwstijl. Na het herstel van de (rooms-katholieke) bisschoppelijke hiërarchie in Nederland (1853) kwamen de katholieken uit hun schuilkerken te voorschijn en werden overal nieuwe kerken gebouwd, meestal in neogotische stijl, soms zoals met de Titus Brandsma Gedachteniskerk het geval is — in neoromaanse stijl. Het centrale gedeelte wordt bekroond door een achthoekige koepel. Aan het westfront zijn aan beide kanten van de hoofdingang twee torens gebouwd met geometrische ruitvlakken. Elke toren bevat twee luidklokken. ***

Het grondpatroon bestaat uit een vierkant, dat zich naar het westen tot een rechthoek, het zogenaamde ‘schip’, verlengt. De lengte ervan is beperkt gebleven tot één extra travee (ruimte tussen twee pilaren).

Het vierkante grondplan wordt bekroond door een achthoekige viering (lantaarn) met gaanderij, die is afgedekt met een koepel. Deze wordt gestut door acht ribben en heeft als 'sluitsteen' een zeegroene blinde plafonnière. Het daglicht valt binnen door de lantaarn met zijn acht glas-in-lood-ramen, die elk uit drie lancetten bestaan. Het grondplan is gerealiseerd tussen de zwaarste vier pilaren, die samen de koepel dragen. Hier bevindt zich nu het liturgisch centrum van de kerk. Het wordt enerzijds gevormd door de opstelling van de stoelen in halve cirkels aan weerszijden van het middenpad, anderzijds door verplaatsbare eikenhouten expositiepanelen. Deze zijn in 1998 gemaakt uit de vijf oorspronkelijke, neoromaanse biechtstoelen (1910). De originele glas-in-lood-ramen in de panelen zijn behouden. De open ruimten in de overige panelen zijn (en worden) opgevuld met glas-in-lood-ramen, ontworpen en vervaardigd door Tjeu Timmermans O.Carm. Sinds de ingrijpende uit- en inwendige restauratie van 1996­1998 heeft de Titus Brandsma Gedachteniskerk een nieuwe, verwarmde vloer. Zij bestaat uit overwegend licht okerkleurige tegels, waarin tegels van een iets donkerder oker lange banen trekken van west naar oost. Hiermee wordt de opgaande beweging geaccentueerd, die de kerkganger of bezoeker maakt, als hij of zij de kerk betreedt.