De geschiedenis van de Dorpskerk in Spankeren:
De Hervormde kerk (Kerkweg 2), oorspronkelijk gewijd aan St-Petrus, is een zaalkerk met een toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. De onderste twee geledingen van de toren stammen uit de 12de eeuw. Vermoedelijk kreeg de toren de derde geleding met onregelmatige tufsteenbeklamping, bij een herstel van de kerk rond 1550. Toen de middeleeuwse kerk rond 1803 werd vervangen door de huidige zaalkerk, heeft men de toren verhoogd en voor zien van de huidige spits.
Tot de inventaris behoren een spreekstoel uit 1886 en een orgel uit 1916. Op het kerkhof bevind zich het graf van de kunstschilder H.A.C. Dekker (1905), bestaande uit een gebroken zuil met palet op postament.
Nabij de kerk staat een muziektent (kerkplantsoen) ongev. uit 1950, geschonken door Emailleerfabriek De IJssel (E.D.Y.).
Bron: Monumenten in Nederland. Jaar 2002
Uitgever: Rijksdienst voor monumentenzorg -Zeist / Waanders-Zwolle
********************************************************************************
Plaatselijk nieuws:
Historie van de Spankerense Kerk.
De Spankerense kerk kan bogen op een rijke historie. Dit rustieke zaalkerkje in het kleinste dorp van de Gemeente Rheden bezit met grote zekerheid de oudste toren van de Veluwe.
Het tufstenen gedeelte van de toren, dateert uit de 11de eeuw. Voorzover bekend schonk Graaf Reinoud de 1ste van Gelre, na de brand van de reeds bestaande Kerk, een parochiekerk, aan de orde van Sint Jan te Jeruzalem: een "Duitse Orde" werd de geestelijke verzorging opgedragen. Dit slechte bouwwerk werd in 1364 vervangen door een steviger bedehuis, en werd gewijd aan de heilige Petrus. Dit gebede huis heeft opdezelfde plek gestaan, bijna twee eeuwen lang, tot + 1550.
Opnieuw velde een brand de kerk , herbouw volgde. Ook dit gebouw was geen lang leven beschoren, de geschiedenis vermeldt, dat de Spaanse troepen in 1629 in hun oorlogsgeweld de kerk verwoestten, ook het bovenste gedeelte van de toren en de spits gingen verloren. herbouw volgde, nu een verlaagde toren en wel met een spits, ook het koor van van de kerk werd herbouwd.
In 1804 heeft opnieuw in de kerk een brand gewoed, grote delen gingen wederom verloren. Bij de herbouw zijn grote delen van het steenwerk in de huidige muur verwerkt, dus daterend uit de 17de eeuw. Het koor werd niet herbouwd. De kerk heeft door de eeuwen heen een sterke band onderhouden met de Gelderse Toren [de Toren van de Graven van Gelre]. Er liep een weg rechtstreeks van de kerk naar het kasteel, de huidige oprijlaan bij het kasteel met de eeuwenoude eiken, zijn hier nog getuige van. De huidige dorpsweg in Spankeren leidde weer rechtstreeks naar Dieren [nu nog Spankerense weg] heette heel lang in de volksmond, doodweg, evenals de overweg te Spankeren. De overlevenden werden hier op de hof rond de kerk, en zeker ook binnen de muren van de kerk, ter ruste gelegd.
De Laatste "pastoor" in deze kerk was Remigius Top, deze man heeft het zwaar te verduren gehad. Tijdens een kerkvisitatie door Bisschop Monte in 1571, ontwaarde hij een kleine armzalige gemeente van slechts 40 communicanten, daardoor diende de pastoor zelf te zorgen voor de kosten van het onderhoud van zijn kerk. De pastoor werd rond 1580 verjaagd door de troepen van Jan van Nassou, de stadhouder, een broer van de prins. Deze voerde het calvinisme met geweld in, tegen de zin van de Staten van Gelre. De soldaten brachten veelal in deze streek een veldprediker als predikant mee [wellicht was de eerste predikant Leonardus Holtzbergen], en de katholieke eredienst werd verboden. Door een wijziging van het instellen van nieuwe Bisdommen rond 1560, is er een duidelijke teruggang van priesteroplijdingen door een vorm van herbezinning, daardoor was er totaal geen tegendruk.
Reeds in 1538 toen het geslacht Broeckhuijsen, de Gelderse toren in handen kreeg, onstonden vaste banden met de kerk. Van 1707 tot 1921, had het geslacht van de Baronnen en Baronessen van Rhemen de toren in eigendom. Velen van hen zijn begraven in de kelder van de Kerk, welke in 1803 volraakte, en daar Napoleon het begraven binnen de kerkmuren verbood, werd begraven in het eveneens nog bestaande grafkelder aan de oostzijde buiten de kerk. In 1921 werd hier de laatste Baronesse van Rhemen bijgezet. De Baronnen van het geslacht van Rhemen hebben bijna een eeuw lang, een sterke hand gehad in het bestuur en de goederen van de kerk.
Spankeren vormde met Ellecom één gemeente, tot 1734 was er één predikant voor de beide kerspelkerken in de genoemde dorpen. Na een kerkelijke onenigheid volgde een splitsing, en vormde ieder een eigen afzonderlijke gemeente. Ellecom scheidde zich af. Dieren scheidde zich pas in 1848 af, toen de dorpskerk in Dieren-Zuid was voltooid.
De huidige kerk in Spankeren dateert dus van 1804, omstreeks 1900 werden er veranderingen aangebracht. Er werd een muur in de kerk opgetrokken, welke de bestaande vensters achter het liturgisch centrum aan het oog ontrok. De kerkzaal werd twee meter korter, het houten tongewelf groen/blauw van kleur werd voorzien van een stucplafond, daar het gewelf toen reeds slecht was. De preekstoel welke in het midden voor de muur stond is vervaardigd in 1886, met de houten hoge zijbanken langs de muur, en in het midden lage kleine banken.
In 1970 zijn er opnieuw moderniseringen aangebracht naar de toen geldende normen. Op de aangepaste predikstoel na is daar niets meer van terug te vinden. Het geheel is tijdens de in dit voorjaar gereed gekomen restauratie terug gebracht in de stijl van 1804. Alleen de deur in de oostgevel is niet opnieuw aangebracht, een nis geeft aan waar de plek is. De sobere doch stijlvolle kerk bezit een standaardorgel uit 1916, een pneumatisch orgel, welke niet direct waardevol was, maar nu door zijn zeldzaamheid weer landelijk waarde heeft. Een prachtige middeleeuwse boerenkist, herbergden lange tijd het zilver van het avondmaal. Het doopvont is van de eeuwwisseling, waarschijnlijk ook van 1886. En een koperen bekken in hout gevat, met gaten waarin men geld kan offeren.
De laatste restauratie is uitgevoerd onder deskundige leiding van architect van Veersen uit Velp, en in overleg met Monumentenzorg te Zeist.
De toren is na de Napoleontische tijd [uitkijktoren-wachttoren] eigendom geworden van de Burgelijke Overheid. In 1985 is de toren grondig opgeknapt, de luidklokken in de toren zijn van vlak na de oorlog. Deze veel kleinere klok is beschikbaar gesteld door het gemeentebestuur van Rheden, en vervaardigd door de Gebr. van Bergen uit Heiligerlee, omdat de Duitser in 1941 brutaal de klok hadden geroofd.
De kerk en de hof rondom de kerk, waarop nog steeds wordt begraven, en de nieuwe pastorie [de Kerkhorst 65a] vormen nog steeds een enclave van rust in deze jachtige tijd, alhoewel Spankeren voor wandelende landelijke liefhebbers goed bewaard is gebleven.
Dit dorp vormt samen met Laag Soeren en Dieren Noord-Oost een Hervormde gemeente. De predikantplaats betreft een partime betrekking.
10 Juni 1998.
***************************************************************